Rodzaje IPA

Próba zdefiniowania i skategoryzowania IPA, jak pisałem wcześniej, jest niezwykle trudna. Czym innym bowiem są przyjęte przez stowarzyszenia piwowarów czy sędziów typu BJCP czy PSPD wytyczne dotyczące barwy, smaku, aromatu lub użytych surowców, a czym innym praktyka browarów komercyjnych – podyktowana często bardziej marketingiem i tabelkami w Excelu, aniżeli tym, co naprawdę znajduje się w produkcie wypuszczanym na rynek. Jakie rodzaje IPA wyszczególniono obu najpopularniejszych klasyfikacjach? Przeanalizujmy je i scharakteryzujmy pokrótce w przystępny sposób.

American IPA (AIPA)

AIPA to jasne, mocno chmielowe piwo górnej fermentacji, warzone z użyciem nowofalowych amerykańskich odmian chmielu, który dodawany jest także na zimno. Goryczka w AIPA powinna być od średniej do bardzo wysokiej, smak intensywny, aromat cytrusowo-żywiczny, a odczucie w ustach wytrawne. Styl ten odwołuje się do wspomnianych wcześniej pierwowzorów z Zachodniego Wybrzeża – Liberty Ale oraz Grant’s IPA.

Dla odróżnienia zarówno od warzonego bardziej w brytyjski sposób IPA ze Wschodniego Wybrzeża, a także popularnego od kilku lat na całym świecie New England IPA, bardzo często obecnie występuje pod nazwą West Coast IPA.

Belgian IPA

Styl piwa rozwijany dwutorowo. Amerykanie eksperymentowali z użyciem belgijskich drożdży w swoich American IPA, a z kolei Belgowie zaczynali mocniej chmielić na aromat i goryczkę tradycyjne jasne belgijskie piwa, jak Tripel czy Belgian Golden Strong Ale. W efekcie mamy tu, zarówno jeśli chodzi o aromat, jak i smak, wyraźny charakter owocowo-przyprawowy, charakterystyczny dla drożdży używanych w piwowarstwie belgijskim oraz wyraziste nuty, za które odpowiada amerykański chmiel.

Belgian IPA to swoista hybryda pomiędzy American IPA, a klasycznymi stylami belgijskimi. Niestety, nad Wisłą rodzaj ten nie zyskał dużej popularności.

Black IPA

Kontrowersje wzbudzała od początku już sama nazwa stylu – gdyż jak może coś być czarne (Black) i blade (Pale) jednocześnie?! Styl ten początkowo nazywany był Cascadian Dark Ale, a jego inne popularne formy to India Black Ale oraz India Dark Ale.

Jest to piwo ciemne – w barwie od ciemnorubinowej, przez brązową, aż po całkowicie czarną. W jego aromacie dominują amerykańskie chmiele w klimacie sosnowym, leśnym, owocowym oraz ziemistym, a ciemne słody stanowią jedynie tło – jeśli w ogóle są wyczuwalne.

Niegdyś mówiono, że Black IPA ma pachnieć jak jasne IPA, a różnić się jedynie barwą, jednak nie jest to warunek. W Polsce Tomasz Kopyra rozpropagował marker sensoryczny o nazwie “prażony słonecznik”, jako wypadkową połączenia cytrusowo-leśnego charakteru amerykańskiego chmielu oraz czekoladowo-palonej kontry słodowej. W nomenklaturze światowej jednak to określenie nie jest używane jako opis stylu.

BJCP podaje, iż w umiarkowanym stopniu akceptowalne są tu także nuty toffi, smak czekolady oraz kawy, jednak nie mogą dominować nad charakterem chmieli.

Brown IPA

Dużo ciemniejsze od American IPA, jednak nie aż tak, jak Black IPA. Najbardziej słodowe w towarzystwie, jednak nie słodkie i wyklejające. Bardziej chmielowy i gorzki styl od American Brown Ale. Nazywane czasami Texas IPA z powodu dużej popularności w tym stanie. W Polsce praktycznie styl nieznany i wymarły.

Cold IPA

Nowy styl piwa, utworzony w 2018 roku przez browar Wayfinder Beer z Oregonu w USA. Cold IPA charakteryzuje się lagerowym profilem słodowym oraz mocnym chmieleniem na zimno. Od West Coasta różni się brakiem karmelowości oraz zalegania goryczki, a od NEIPA klarownością oraz dużo wątlejszym ciałem.

Double IPA (DIPA, IIPA)

Nazywane także Imperial IPA, jest najmocniejszym i najcięższym spośród podstylów, jednakże nie posiada cech American Barleywine, czyli ciężkiej słodyczy i bogatej bazy słodowej. Ekstremalnie chmielowe, buchające aromatem, oferujące najwięcej wrażeń sensorycznych.

Niegdyś trunki typu Double IPA bywały bardziej słodowe i karmelowe niż obecnie, a ich barwa dochodziła do miedzianej, a także charakteryzowały się bardzo wysoką, często ekstremalną goryczką. Dziś istnieje tendencja do warzenia bardzo jasnych, mętnych wariantów stylu, w których chmiel gra zdecydowanie pierwsze skrzypce.

Kilka lat temu, wskutek przesilenia rynkowego, doszło do swoistej transformacji z Double IPA jako bardziej chmielonego American Strong Ale lub mocniejszego American IPA na bardziej intensywną wersję New England IPA. Istnieją także wersje tego stylu, które cechuje jeszcze wyższa zawartość alkoholu, takie jak Triple IPA (nie mylić z belgijskim Tripel IPA) czy nawet Quadruple IPA. Na drugim biegunie znajduje się z kolei łagodne i lekkie Session IPA.

English IPA

Klasyczna odmiana, najbardziej zbliżona do pierwowzoru z Wysp Brytyjskich. Jest to piwo bardziej słodowe niż American IPA, ze średnio-pełnym ciałem i wyrazistym charakterem brytyjskich chmieli o aromacie przyprawowo-korzennym, ziemistym, kwiatowym i cytrusowym.

Ogólnie piwo wyraźnie chmielowe, na finiszu wytrawne, jednak z zaakcentowaną podbudową słodową. Najbardziej zbliżone do amerykańskiego East Coast IPA, jednak English IPA powinno zawierać szlachetny brytyjski chmiel oraz tradycyjne angielskie drożdże.

Red IPA

Połączenie chmielowego charakteru American IPA z delikatnymi nutami karmelu, toffi oraz ciemnych owoców. Czerwona, rubinowa barwa, smuklejsze ciało od Brown IPA, jednak wyraźnie bardziej słodowy charakter od American IPA. Można powiedzieć, iż jest to połączenie słodowego charakteru Amber Ale oraz chmielowego uderzenia West Coast IPA

Rye IPA

Głównym wyróżnikiem jest fakt, iż jest to IPA warzone z dużym udziałem słodu żytniego (15-20%), który nadaje piwu zarówno gęstość i lepkość, ale także wprowadza nuty pieprzne, przyprawowe. Piwa z mniejszym udziałem słodu żytniego powinny być klasyfikowane jako standardowe AIPA. 

Wheat IPA

Podobnie jak w przypadku Rye IPA, czynnikiem wyróżniającym jest tu użycie określonego surowca, a mianowicie spory udział słodu pszenicznego. Bardzo często piwa te mylnie nazywane się White IPA, mimo że nie posiadają ani belgijskich drożdży, ani typowych dodatków do Witbiera (skórka pomarańczowa, kolendra). Ani BJCP, ani Untappd, nie wyodrębnia tego stylu. Jeszcze innym rodzajem IPA – ekstremalnie rzadkim – jest Weizen IPA (z użyciem drożdży do piwa Hefeweizen).

White IPA

W przeciwieństwie to bardzo podobnie nazywającego się Wheat IPA, White IPA jest połączeniem AIPA oraz belgijskiego Witbiera. Mamy więc tu do czynienia z hybrydą bezkompromisowej, cytrusowo-żywicznej chmielowości nowej fali oraz klasycznymi nutami kolendry oraz skórki pomarańczowej, wspomaganą przyprawowo-owocowym charakterem belgijskich drożdży. Rzadki, acz ciekawy styl.

Ponadto, aby uaktualnić listę stylów, w 2018 roku BJCP zaproponowało dodanie dwóch dodatkowych podkategorii do Specialty IPA: New England IPA (ostatnio ustandardyzowane jako Hazy IPA) oraz regionalne warianty w rodzaju IPA Argenta.

Hazy IPA

W drugiej połowie lat 10-tych XXI wieku coraz większą popularność zaczęły zdobywać piwa w stylu IPA, w których charakter chmielowy ma bardziej podkreślać aromat, a goryczka chmielowa nie może zaburzać pijalności trunku.

Wyścig, którego celem było uzyskanie najbardziej ekstremalnego IBU się zakończył, a rozpoczął kolejny – zwany walką na Hop Rate (wagowy stosunek użytego chmielu aromatycznego do litra piwa).

Pierwowzorem New England IPA był Heady Topper, uwarzony przez browar The Alchemist ze stanu Vermont (stąd rzadko już używana nazwa Vermont IPA), jednak on wciąż charakteryzował się wyraźną goryczką. Dopiero kolejne lata przyniosły coraz większe odejście od smaku gorzkiego oraz przesunięcie balansu w stronę soczystości i większej pijalności.

W wyglądzie piwo powinno być nieprzejrzyste, zamglone (stąd często NEIPA nazywane jest Hazy IPA, aczkolwiek wśród piwowarów nie ma jednomyślności na temat tożsamości tych stylów), czasem całkowicie mętne, o barwie od bardzo jasnej do soczysto-pomarańczowej.

W aromacie dominować powinny nuty owoców tropikalnych, soczyste, słodkie, a także naftowe (a nie: ziemiste, iglaste, przyprawowe), pochodzące od nowofalowego chmielu. Drożdże zaś mają zadanie dopełniać całość swym owocowym charakterem.

Piwo to powinno mieć umiarkowaną goryczkę, soczyste odczucie w ustach oraz łagodne wysycenie. Charakter chmielowy winien być bardzo wyraźny, aczkolwiek nie gryzący. Jest to często trudne do osiągnięcia, gdyż Hazy IPA nie jest długo leżakowane, ze względu na pożądaną w nim świeżość.

Co ciekawe, opis stylu w BJCP podaje, iż brak jakiegokolwiek słodowego charakteru jest wadą i wymienia naturalny smak słodu w stylu chlebowym (ale nie karmelowym) jako pożądany. Także kremowość – często zachwalana przez piwowarów oraz konsumentów – wymieniona jest jako wada. Również dodatki w postaci pulp owocowych oraz laktozy – stosowane niekiedy przez nowoczesnych producentów – nie powinny znaleźć się w “czystym” NEIPA.