Piwo grodziskie – rdzennie polski styl piwa

Historia piwa grodziskiego

Piwowarstwo w Wielkopolsce ma bogatą historię, sięgającą kilkaset lat wstecz. Pierwsze wzmianki o piwie produkowanym w Grodzisku Wielkopolskim pochodzą z XV wieku, choć istnieją źródła ustanawiające początek grodziskiego browarnictwa ponad sto lat wcześniej. Wiemy na pewno, że w 1601 roku powstał statut cechu piwowarów w Grodzisku, który znosił dawne i ustanawiał nowe prawa. Mniej więcej od tego okresu zaczął się rozkwit popularności piwa grodziskiego, które cieszyło się estymą zarówno w Wielkopolsce, jak i poza jej granicami.

Po grodzisza chętnie sięgali Ślązacy, Prusacy oraz mieszkańcy wschodnich niemieckich landów. Wkrótce w Grodzisku otwarto kolejne browary, a samo miasto stało się nieoficjalną stolicą piwowarstwa. W szczytowym okresie Grodzisk mógł pochwalić się ośmioma prężnie działającymi zakładami produkcyjnymi, eksportującymi swoje piwo na cały świat. Wkrótce połączyły siły jako Zjednoczone Browary Grodziskie i przetrwały w tej formie aż do końca II Wojny Światowej.

Po wojnie Browar w Grodzisku trafił w ręce państwowe. Przez okres PRL-u piwo grodziskie było ulubionym napojem Wielkopolan, a smak wersji produkowanej w tamtym okresie weterani polskiego piwowarstwa do dziś wspominają z rozrzewnieniem. Zgodnie z ochroną prawną, piwo grodziskie pod takową nazwą warzone mogło być jedynie w Grodzisku Wielkopolskim i to właśnie tutaj przez okres ponad sześciu dekad odbywała się całkowita produkcja legendarnego szampana wśród piw.

Niestety, w okresie transformacji ówczesny właściciel browaru – Lech Browary Wielkopolskie – zdecydował się na zamknięcie zakładu z przyczyn ekonomicznych. W ten sposób w 1993 roku produkcja piwa grodziskiego ustała, a na jej renesans musieliśmy poczekać aż do wybuchu kraftowej rewolucji.

Odrodzenie grodzisza

Jak wiecie doskonale, za datę inicjacyjną polskiej rewolucji kraftowej przyjmuje się rok 2010, kiedy to piwowarzy domowi – Ziemowit Fałat i Grzegorz Zwierzyna (obecnie Browar Pinta) uwarzyli swoją interpretację stylu w restauracyjnym browarze Grodzka 15 w Lublinie. Piwo A’la Grodziskie do dziś produkowane jest w wielu wersjach i nazwach przez Browar Pinta, a dla wielu młodszych piwoszy stanowiło pierwszy moment zetknięcia się z opisywanym stylem, choć w dość luźnej interpretacji. Próby rezurekcji grodzisza dokonywano także za granicą, często używając niemieckiej nazwy stylu – Grätzer. Doszło też do wielu interesujących kooperacji pomiędzy browarami z Polski i zagranicy, jak choćby tej pomiędzy Pinta Barrel Brewing i włoskim Ca’ del Brado.

W roku 2012 Browar Grodzisk wykupiony został przez Browar Fortuna, który postawił sobie za cel odrodzenie historycznego stylu piwa. Po latach prób i współpracy z dawnymi piwowarami, piwoszami oraz technologami udało się wskrzesić zapomniany nieco styl, czego owocem było premierowe Piwo z Grodziska. Pod tą nazwą od ośmiu lat sprzedawany jest najwierniejszy przedstawiciel jedynego rdzennie polskiego stylu piwa – oryginalny grodzisz, warzony z tradycyjnych surowców i fermentowany szczepem drożdży, którego używano w zamierzchłych czasach. W związku z tym, iż po długich staraniach Browaru Fortuna ochrona prawna frazy piwo grodziskie niedługo zostanie zniesiona, możliwy będzie powrót do tradycyjnej nazwy i Piwo z Grodziska znów stanie się Piwem Grodziskim, także na etykiecie.

Piwo grodziskie – charakterystyka stylu

Według opisu BJCP, Grodziskie to piwo górnej fermentacji (ale), o ekstrakcie pomiędzy 7 a 8 Blg i zawartości alkoholu w granicach 2,5% – 3,3%. Powinno charakteryzować się klarowną, słomkową barwą, wysokim nasyceniem dwutlenkiem węgla oraz bujną, puchatą pianą. Poprzez zastosowanie słodu pszenicznego wędzonego dębem, grodziskie posiada zauważalną nutę dymną, jednak nie tak intensywną, jak typowe piwa wędzone z Bawarii.

W smaku dominuje rześkość pochodząca z pszenicy i żywego nagazowania (stąd nazwa polski szampan) oraz nuta chmielowa charakterystyczna dla odmiany Tomyski. Nie może zabraknąć także wyczuwalnej ziołowej goryczki na poziomie 20-35 IBU. Alkohol nie jest w tym stylu wyczuwalny. Piwo powinno być niepasteryzowane i refermentowane w butelce. Niegdyś było klarowane karukiem, jednak obecna technologia nie wymaga użycia składników pochodzenia zwierzęcego, co czyni grodzisza piwem w pełni wegańskim.

Aby najpełniej cieszyć się z niepowtarzalnego smaku piwa grodziskiego, najlepiej serwować je w klasycznym, wysokim szkle, które uwydatni jego szlachetny wygląd i bujną pianę. Jeśli chodzi o food pairing, doskonale łączy się z nim wędzona śliwka, oscypek, suszone owoce oraz karmelizowany boczek. No ale boczek ze wszystkim dobrze się łączy…

Grodziskie Piwobranie i Grodziski Konkurs Piw Domowych

Co roku w czerwcu, z racji Święta Piwa Grodziskiego, odbywa się wielka impreza o nazwie Grodziskie Piwobranie. Wraz z nią organizowany jest Grodziski Konkurs Piwa Domowego. Zwycięzca tegoż jako nagrodę otrzymuje możliwość uwarzenia swojej interpretacji piwa grodziskiego w legendarnym Browarze Grodzisk. Święto Piwa Grodziskiego 2023 odbędzie się w dniu 17 czerwca, a uroczystą premierę będzie miało piwo Grodziskie Piwobraniowe 2023 z dodatkiem ananasa oraz rozmarynu.

Autorem receptury, która wygrała ubiegłoroczny konkurs, jest piwowar domowy – Kacper Specyał. Interpretacja Kacpra ma 10 Blg ekstraktu i 4% alkoholu i z racji użytych dodatków jest mniej klarowna niż klasyczna. Połączenie rześkiego i dymnego charakteru grodzisza z owocową, ananasową bombą, okraszoną iglastą ziołowością rozmarynu z pewnością zadowoli miłośników kreatywnego podejścia do piwowarstwa.

Zwycięskie receptury z lat poprzednich to:

• Grodziskie z gruszką (2022)
• Hoppy Grodzisk (2020)
• Grodzisz z nutą tymianku (2019)
• Śliwka z dymem (2018)
• Grodzisz z kolendrą i lawendą (2017)
• Grodzisz z Citrą i herbatą Earl Grey (2016)

Inne polskie interpretacje grodzisza

Poza piwami warzonymi w Grodzisku oraz interpretacjami Pinty, piwo w stylu grodziskim warzone było i jest przez wiele innych browarów kraftowych. Często są to wersje eksperymentalne, dopakowane intensywnymi dodatkami (często amerykańskim chmielem), a także mocniejsze. Nie można oczywiście zapomnieć o memicznym stylu pastry grodziskie, który początkowo narodził się z żartu, a ostatecznie trafił na sklepowe półki dzięki kooperacji Browaru Grodzisk z brazylijskim Cervejaria Belgard (z mango i laktozą), a następnie w Polsce dzięki browarowi Magic Road (z morelami, wędzoną śliwką i laktozą).

Najlepiej oceniane wariacje na temat stylu wg serwisu Untappd to:

• Browar Markowy i Same Krafty – Hoppy Grodzisz (chmielone nowozelandzkim chmielem Nelson Sauvin)
• Pinta Barrel Brewing – Fumes (fermentowane dzikimi drożdżami)
• Browar Maryensztadt – Wild & Funky Everyday – Wild a’la grodziskie (również z udziałem dzikich drożdży)
• Browar Trzech Kumpli – Piwo w stylu grodziskie z grillowanymi cytrynami i czerwonym pieprzem
• Browar Szałpiw – Piwo w stylu grodziskim

Jako Browar Golem wypuściliśmy dwie interpretacje: Pieprzony Gr*dzisz (z różowym pieprzem) oraz Electric Eye (bez dodatków). Na zakończenie wypada więc zakrzyknąć hasłem rodem z przedwojennej reklamy: Pij zdrowotne piwo grodziskie! W tamtych czasach jeszcze nie było to nielegalne…