Minął już tydzień, odkąd pożegnaliśmy piękną Jordanię, wracając do ośnieżonej Polski. W ostatnim wpisie nieco przybliżyłem Wam aspekty czysto podróżnicze tej wyprawy, a także obiecałem relację kulinarną. W końcu to głównie blog o jedzeniu! A więc – do dzieła. Co i gdzie zjeść w stolicy Królestwa Haszymidów?
Legenda street foodu
O tym miejscu naczytałem się wiele przed wyjazdem. Nic dziwnego, skoro stołowali się tu wszyscy, od zwykłych mieszkańców, przez turystów, aż po rodzinę królewską. Mowa oczywiście o restauracji Hashem. Spośród dwóch punktów tych samych właścicieli, wybraliśmy ten położony w ścisłym centrum. Nie ma tu ani zdobnych obrusów (na stole kładziona jest przed przyjściem klientów folia), ani drogich ozdób na ścianach. Ba! Nie istnieje tu nawet menu! Standardowy zestaw proponowany przez to legendarne miejsce składa się z hummusu, fulu, falafeli, pomidorów, surowej cebuli (!) oraz mieszanki kiszonek. Bywa też dostępny moutabbal. Zachodni wpływ widać natomiast w dwóch pozostałych propozycjach – frytkach oraz Coca-Coli. My tę ostatnią zastąpiliśmy jednak herbatą, do której zużyliśmy gałązki mięty, które przyozdabiały talerzyk z warzywami. Słyszeliśmy, że dają tu najlepszy hummus na świecie, a jordańskie falafele są znacznie lepsze niż te w krajach sąsiednich. Rzeczywiście pasta z ciecierzycy miała intensywny smak i doskonałą kremową konsystencję, co mogło plasować ją całkiem wysoko w rankingu. Ful medames – czyli lewantyńska pasta z bobu – również rewelacyjnie komponowała się ze rwanymi ręką chlebkami podanymi nam do zestawu. Dołożyć do tego falafele i pyszne kiszonki (rok 2019 ogłaszam rokiem fermentacji warzyw!) i mamy ucztę do syta. Najedliśmy się tym wszystkim we dwoje za… 6,50 JOD, czyli około 35 złotych. Obowiązkowy punkt gastronomiczny do odwiedzenia w Ammanie!
Jerozolimskie falafele i mansaf
Sława falafeli z Al-Quds (arabska nazwa Jerozolimy) przy Rainbow Street dotarła podobno nawet do Egiptu, gdzie polecają wybrać się właśnie do tej budki umiejscowionej przy turystycznej ulicy stolicy Jordanii, aby spróbować przysmaków przygotowywanych w pocie czoła przez ściśniętych na mikroskopijnej przestrzeni kucharzy. Przy witrynie stoi zaś czwarty – młodszy – pracownik, szykujący intensywnie zieloną masę, którą następnie starszyzna wrzuca na rozgrzany olej. Możemy wybrać dwa rodzaje bułek, do których trafi nasza pyszność: z sezamem lub bez, oraz dodatki warzywne: ogórek i pomidor, a także jogurtowy sos. Polecam serdecznie tego typu przekąskę, gdy będziecie przechodzić nieopodal.
Co ciekawe, w ścisłym centrum istnieje drugi lokal o tej samej nazwie – będący restauracją. Szczerze mówiąc, można przejść obok i go nie zauważyć, gdyż jego nazwa zapisana jest w formie „Jerusalem Restaurant” i dopiero pod tym szyldem widać napis Al-Quds. Lokal mieści się nieopodal opisywanego wcześniej Hashem. To właśnie tutaj zdecydowaliśmy się na narodowe danie Jordanii – mansaf. Jest to ryż podawany z kawałkami jagnięciny z kością, posypany orzechami piniowymi i prażonymi migdałami. Przysmak ten serwuje się z wywarem na bazie jameedu, czyli koziego bądź owczego jogurtu, który najpierw przechodzi proces suszenia i formowania w kulki podobne do mozzarelli, a następnie jest składnikiem bulionu, w którym gotuje się jagnięcina. Tradycyjna metoda jedzenia mansafu polega na polewaniu ryżu gorącym jogurtem, a następnie formowaniu jedną ręką kulki nadziewanej mięsem. Jeśli chcecie zanurzyć się w pełnym jordańskim doświadczeniu, zapomnijcie o sztućcach!
Kunafa w Habibah
Kunafa to, pochodzący z Palestyny, jeden z najpopularniejszych deserów jedzonych na ulicach Ammanu. Można go spotkać w większości cukierni i kawiarni, jednak najlepsze serwuje istniejący od 1951 roku Habibah Sweets. Znów łatwo o pomyłkę, bo niedaleko – przy ulicy Al Hashemi – znajduje się Habibeh (jedna litera różnicy), które to miejsce… także serwuje niezłą kunafę. „Prawdziwe” i oryginalne Habibah to jednak to schowane pomiędzy budynkami, na tałych banku, gdzie zobaczycie pokaźną kolejkę tubylców stojących przed budką, w której należy uiścić opłatę. Następnie, w pomieszczeniu obok, panowie przyrządzą Twój pyszny deser po uprzednim zapytaniu o wersję słodkości, jaką mają podać. Kunafa to bowiem ciasto wykonane – zależnie od wersji – z semoliny lub nitek makaronowych, syropu cukrowego oraz wody różanej, nadziewane ciągnącym się lokalnym serem (wcale nie słodkim!), a następnie posypane kruszonymi pistacjami. Idealna słodka przekąska do złapania podczas zwiedzania Ammanu! Ciekawostką jest, że Habibah Sweets to już obecnie mała sieć, posiadająca pięć oddziałów w stolicy Jordanii oraz sprzedaż wysyłkową!
Bogactwo kolorów i smaków ulicy
Wiele się mówi o tym, że jadąc do krajów arabskich, należy unikać jedzenia na ulicy ze względów sanitarnych. Umówmy się jednak – nie ma nic lepszego i bardziej autentycznego niż street food. Ammańskie suki, na których możesz kupić wszystko: od dywanu, przez żywe ryby (trzymane w okropnych warunkach), aż po kolorowe, pieczołowicie ułożone na wystawie owoce, od razu przykuwające uwagę przechodniów. Styczeń to w Jordanii sezon na granaty, a więc można było je dostać wszędzie i tanio. Do tego uśmiechały się do nas miejscowe pomarańcze i inne owoce natury. Na innym stoisku handlarze, niezmordowani całodziennym nawoływaniem, oferują przyprawy i zioła w przeróżnych kolorach i aromatach. Zakupiliśmy to, o co ciężko w Polsce: sumak (jak się dowiedzieliśmy – jordański jest ciemniejszy, a turecki – jaśniejszy), gałązki szałwii, suszone i opalane cytryny, jabłka cukrowe (owoce flaszowca łuskowatego), a także inne przysmaki. Wszystko to jest strasznie tanie. Obkupiliśmy się za niecałe dwa dinary. Warto też zapytać o pochodzenie surowców, gdyż np. orzechy laskowe sprowadzają z… Polski! Oprócz suków, warto zajrzeć do miejsc, gdzie można wprost z ulicy napić się świeżo wyciskanego soku. Taki napój z granatu, w szczycie sezonu, jest niesamowicie intensywny: ziemisty, cierpki, kwaskowy, z delikatną nutą słodyczy – pyszny! Oprócz tego ciekawostką jest „sok” z trzciny cukrowej (jakby was zastanawiało, co to za długie, drewnopodobne patyki stoją oparte o ścianę – to właśnie trzcina), również robiony na miejscu w specjalnie skonstruowanych do tego celu maszynach. Smak tego napoju leży gdzieś pomiędzy melonem a papają, a jego słodycz nie jest aż tak powalająca, jakby można było się tego spodziewać. Zdecydowanie warto się skusić, mimo że istnieje pewne ryzyko zdrowotne.
Kawa i szisza
Obowiązkowy zestaw odpoczynkowy. Kawę podaje się tu domyślnie parzoną „po turecku”, sowicie doprawioną kardamonem i mocno słodzoną. Można oczywiście poprosić o wersję bez cukru, jednak nie jest to wówczas do końca autentyczne doświadczenie. Do kawy zamawialiśmy zwykle nie ciasto, a sziszę. Fajkę wodną pali się tu na tarasach, obserwując żywy ruch miasta, a nie w zatęchłych piwnicach europejskich sziszabarów – aczkolwiek palenie wewnątrz lokalu jest także legalne i praktykowane. Spośród wielu aromatów tytoniu, najbardziej do gustu przypadł nam arbuz z miętą oraz jabłko z anyżem. Zdaję sobie przy tym sprawę, że moje uwielbienie dla lukrecji i anyżu nie jest zbyt reprezentatywne dla populacji Polski. Najfajniej piło i paliło się nam w Zajal, gdzie kelnerzy byli bardzo uważni, dokładali nam węgielki i nie trzeba było ich szukać. Miejsce to znajduje się tuż obok najpopularniejszej kawiarni – Jafra, również przyjemnej. Poza tradycyjnymi kawami w tureckim stylu, w Ammanie działają też prężnie mikropalarnie, często ulokowane nie w kawiarni, a w… sklepie z przyprawami. Jeśli chodzi o kawową alternatywę, trafiliśmy do Kaffeine – miejsca, gdzie czuliśmy się dość… dziwnie. Mianowicie – mimo, że znajdowaliśmy się w centrum miasta, nie było tam nikogo oprócz nas! Wkrótce przekonaliśmy się dlaczego. Kawa – owszem – smaczna, natomiast na jakąkolwiek obsługę trzeba było czekać BARDZO długo (mimo, że nie było ludzi!), to samo z oczekiwaniem na zamówienie, rachunek i jakiekolwiek zainteresowanie. Mieli jednak świeżo paloną kawę trzech rodzajów ziaren oraz przelew. Jak się Wam nie spieszy, to polecam zajść z ciekawości.
Miejsce na randkę
Jeden wieczór postanowiliśmy spędzić w restauracji uważanej za doskonałe miejsce na randkę. Zdecydowaliśmy się na lokal urządzony w nieco bardziej eleganckim stylu, aniżeli dotychczasowe street foodowe doświadczenia. Wybraliśmy się do miejsca o nazwie Sufra na turystycznej Rainbow Street. Restauracja mieści się w willi otoczonej przepięknym, zielonym, kwiecistym ogrodem. Obsługiwało nas bodajże trzech kelnerów, w tym jeden przyodziany w sułtański pas z ogromnym nożem. Wyglądał jak wyjęty z „Księgi tysiąca i jednej nocy”. Na początek zamówiliśmy zupę z kaszą bulgur, która bardzo przypominała nasz krupnik. Jako przystawki wjechały bardzo sycący fattet hummus (jordański przysmak polegający na podaniu hummusu na ciepło wraz z jogurtem i rozmoczonym chlebem w środku) oraz sfeeha (cztery kulki z ciasta chlebowego faszerowane mięsem mielonym oraz tahini i orzechami piniowymi). Na danie główne wybrałem kubbeh lamaneyeh, czyli zatopione w gorącym jogurcie kulki zrobione z masy powstałej z połączenia kaszy bulgur oraz mielonej jagnięciny, faszerowane mięsem, cebulą i – jak wszystko tutaj – orzechami piniowymi, podawane z ryżem. Pojedliśmy bardzo smacznie i do syta, a przecież jeszcze trzeba było spróbować deserów! Zamówiliśmy lody z chałwą, która miała konsystencję nitek waty cukrowej – pyszne, oraz suszone płaty melasy winogronowej z zatopionymi w niej ziarnami i posypane mieszanką orzechów – smaczne, aczkolwiek przeraźliwie słodkie. Za te wszystkie dania łącznie zapłaciliśmy aż 40 dinarów, jednak biorąc pod uwagę wyższy niż street foodowy standard i turystyczną lokalizację – warto. Uwaga! Ceny w menu nie zawierają tu podatku VAT! Doliczany jest do rachunku na koniec. Nie zdziwcie się!
Abuzaghleh – czyli street foodu ciąg dalszy
Nie chcąc drugi raz jeść w tym samym miejscu, trafiliśmy na centralnie położoną restaurację Abuzaghleh, podobną w swym stylu do Hashem, jednak dysponującą szerszym menu i serwującą mięso. Jak się okazuje, jest to jedna z czterech lokalizacji tej ammańskiej sieci. Tradycyjnie na początek zamówiliśmy hummus, który tu był nieco inny niż w pozostałych miejscach, jednak równie dobry. Jakoś tak wyszło, że skoro w Polsce wszędzie traktuję tatar wołowy jako papierek lakmusowy jakości restauracji, tak tu rolę tę przejął hummus. Czas na przystawki (a właściwie sałatki). Na stole pojawiły się arabskie standardy: tabbouleh oraz fattoush. W prostocie i smaku tych dań zakochaliśmy się na tyle, że od przyjazdu już dwukrotnie domowy tabbouleh zagościł na naszym stole. Niesamowita orzeźwiająca soczystość natki pietruszki, mięty, odrobiny soku z cytryny, połączona z ostrością cebuli, słodyczą pomidora i papryki, wzbogacona o treściwą kaszę – kupiły nas od razu. Fattoush jeszcze nie powtarzaliśmy, ale jego unikatowa konsystencja wynikająca z chipsów zrobionych z arabskiego chleba oraz typowo lewantyński smak sumaku na pewno kusi, by przyrządzić go w domu. Jako danie główne spróbowaliśmy kofty tahini, czyli mielonego mięsa baraniego pod płaszczykiem sosu sezamowego z plastrami ziemniaka, a także shish taouk, czyli grillowane kawałki marynowanego kurczaka podane pod miejscowymi chlebkami. Najedliśmy się smacznie i na całego.
Al-Asalah Al-Shameya – czyli sprawdźmy, co dają naprzeciwko
Jak pisałem w poprzednim artykule, mieszkaliśmy w Arab Tower Hotel przy ulicy Al Hashemi. Naprzeciwko znajduje się restauracja Al-Asalah Al-Shameya, o której nie czytaliśmy w żadnym przewodniku, ani na żadnym blogu. Po prostu była obok. Czasem można w ten sposób trafić na prawdziwy diament. Tym razem zamówiliśmy baba ghanoush, czyli przepyszną pastę z opalanego bakłażana o niesamowitym, dymnym smaku. W tym miejscu czuję się zobligowany wyjaśnić, że wbrew temu, co można gdzieniegdzie usłyszeć, baba ghanoush to nie to samo co moutabbal (o którym niżej). Główną różnicą jest użycie sezamowej pasty tahini w tym drugim daniu. Baba ghanoush robi się bez niej. Oprócz przystawki, zamówiliśmy kawałki solidnego kurczaka z frytkami. Wschodnio-zachodni standard. Całkiem smacznie, ale na uwagę obsługi trzeba było czekać bardzo długo.
A może by tak… nauczyć się gotować po jordańsku?
O tym doświadczeniu dowiedziałem się z jednego z blogów i od razu zarezerwowałem miejsce dla nas w Beit Sitti. Tamże jordańskie kobiety uczą osoby spragnione poznania tajników miejscowej kuchni gotować tak, jak robiły to ich babcie. Oprócz gospodyń, w przedsięwzięcie angażowane są także zwykle mieszkanki Ammanu, a firma jako swoją misję głosi walkę o prawa kobiet i danie szansy na inne życie niż tylko ciągłe siedzenie przy mężu i dzieciach. Oprócz kulinarnych warsztatów działa tam sklepik, w którym można nabyć przyprawy, pasty oraz oliwy produkowane na miejscu. Ostatnio panie otworzyły także sklep internetowy, a więc firma rozwija się prężnie. Brawo dla nich! Na samych warsztatach pojawiło około dziesięciu osób z całego świata, w tym nasza dwójka – rodzynki z Polski. Zanim przystąpiliśmy do pracy, zostaliśmy ugoszczeni zupą-krem z soczewicy przyprawioną sumakiem i opowieścią o historii domu, rodziny i całego przedsięwzięcia. Doskonały start dnia. W ramach zajęć przygotowywaliśmy sałatkę palestyńskich rolników, moutabbal, maqlubę i mouhalabieh. Sałatka, którą nasza zgrana drużyna zrobiła, to bardzo prosta i smaczna kompozycja, składająca się z pociętych w kostkę cebuli, pomidorów i ogórka, a także posiekanych drobno listków świeżej mięty i pietruszki – a to wszystko doprawione sokiem z cytryny i oliwą z oliwek. Palce lizać. Aby przygotować moutabbal, musieliśmy najpierw osmalić bakłażany w ogniu: tak, aby skóra była spalona, a smak wnętrza – mocno dymny. Następnie, po ostudzeniu, poszatkowaliśmy drobno miąższ bakłażana na pastę, wymieszaliśmy z posiekanym drobno czosnkiem, pastą tahini i przyprawami oraz skropiliśmy melasą z granatu, oliwą i sokiem z cytryny. Do tego upiekliśmy małe chlebki pita, które stanowiły rewelacyjne „narzędzie” do nabierania i konsumowania naszego wiekopomnego dzieła. Maqluba, czyli „do góry nogami”, to bardzo popularne danie w Jordanii, polegające na ugotowaniu pachnącego orientalnymi przyprawami ryżu z jagnięciną i smażonymi warzywami w dużym garnku, a następnie zaserwowanie potrawy poprzez przykrycie jej talerzem i odwrócenie gara do góry dnem. Efekt to niesamowicie aromatyczna i sycąca potrawa, która cieszy oczy, nos i podniebienie. Na sam koniec przygotowaliśmy deser, czyli mouhalabieh – rodzaj puddingu z wodą różaną i posypaną orzeszkami piniowymi (można też użyć pistacji). Doświadczenie wspólnego gotowania i poznawania smaków to nie tylko doskonały sposób na pyszne spędzenie czasu, ale i na zanurzenie się w kulturze danego kraju. Polecam wizytę w Beit Sitti wszystkim smakoszom! Cena – porównywalna do tego typu atrakcji w Polsce – 35 JOD, czyli około 180 PLN od osoby.
Na zakończenie dodam jeszcze, że w praktycznie każdym lokalu serwowana jest nam butelka wody na osobę – i gdzieniegdzie automatycznie dopisywana do rachunku. Kultura napiwków jest tutaj także nieco wyższa niż w Polsce i właściwie tylko w Sufrze otrzymaliśmy informację, iż serwis jest wliczony w cenę. Kelnerzy w niektórych lokalach wręcz sami sugerowali wysokość napiwku. Oprócz tego, często w formie „czekajki” otrzymywaliśmy oliwki lub chlebki. Gdzieniegdzie można było się napić herbaty za darmo.
Mam nadzieję, że mój mały przewodnik gastronomiczny po Ammanie przyda się podczas Waszych podróży do malowniczej stolicy Jordanii. Dajcie znać w komentarzach, co Wy dobrego zjedliście w Królestwie Haszymidów. Smacznego!
